Καλλιέργεια Νέων Λαχανικών Ανθεκτικά στην Αλατότητα: Crithmum maritimum, Crambae maritima, Aster tripolium

  Η αλατότητα των εδαφών είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα στις μέρες μας δεδομένου και της συνεχούς υποβάθμισης των υδάτων λόγο προβλημάτων όπως η υφάλμυρη του υδροφόρου ορίζοντα. Η αλατοτητα οδηγεί σε μειωμένες αποδόσεις, κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την όλη αντικειμενική επιδίωξη της ύδρευσης. Επίσης, επειδή η διαχείριση της αλατοποίησης σχετίζεται με την περιοδική εκπλυση του εδάφους, δημιουργούνται νερά απορροής χαμηλής ποιότητας τα οποία στη συνέχεια εισέρχονται στους υπόγειους θύλακες νερού.  Η ενδεδειγμένη πρακτική προκειμένου να λυθεί αυτό το πρόβλημα θα ήταν να αυξήσουμε την αντοχή των υπαρχόντων φυτών στην αλατοτητα, κάτι όμως που έχει αμφίβολα αποτελέσματα. Μια άλλη προσέγγιση στο πρόβλημα είναι η χρησιμοποίηση φυτών τα οποία έχουν υψηλή ανθεκτικότητα στην αλατοτητα, όπως για παράδειγμα τα αλόφυτα. Στα ολόφυτα το σύμπλεγμα των χαρακτηριστικών τα οποία προσδίδουν ανοχή στην αλατότητα είναι ήδη παρόν  και άρα το μόνο που χρειάζεται είναι να χρησιμοποιηθούν στο βέλτιστο βαθμό.  Καθένα από τα αλόφυτα βέβαια έχει διαφορετικό βαθμό ανοχής και άρα τα καταλληλότερα από αυτά πρέπει να επιλεγούν, τα οποία να έχουν ικανοποιητικό παραγωγικό βαθμό και παράλληλα καλή αντοχή στην αλατότητα. Το Crithmum maritimum, το Crambae maritime, το Beta maritime και το Aster tripolium είναι ορισμένα από αυτά τα φυτά τα οποία μπορούν να καλλιεργηθούν ως λαχανικά σε περιοχές όπου η χρησιμοποίηση ποιοτικού νερού είναι πολυτέλεια. Η παρούσα εργασία ασχολείται με τα χαρακτηρίστηκα αυτών των φυτών (φυσιολογικά και μορφολογικά), με τις επιδράσεις σε αυτά της υψηλής συγκέντρωσης αλάτων στο μέσο καλλιέργειας,  με τους τρόπους καλλιέργεια αυτών και με τις χρήσεις που αυτά τα φυτά μπορεί να έχουν.

Crithmum maritimum Linn. 

Το Crithmum maritimum ανήκει στην οικογένεια Umbelliferae και είναι κοινός γνωστό ως Μάραθο της θάλασσας είναι ένα φυτό ακροθαλασσιάς που απαντάται από την Κριμαία μέχρι το Land’s end στην Αγγλία και εκτείνεται μέχρι τον Καύκασο. Ολόκληρο το φυτό έχει μια “πικάντικη γεύση με ολίγη από αλατότητα” πάνω στο όποιο βασίστηκε και η μεγάλη φήμη του ως συστατικό σάλτων. Το Crithmum maritimum καλλιεργείτε στους αγγλικούς κήπους για τα σποροδοχεία του τα οποία κάνουν ζεστές και αρωματικά τουρσιά και για τα φύλλα του, τα οποία χρησιμοποιούνται στις σαλάτες αλλά κατά κύριο λόγο το Crithmum maritimum συλλέγετε από τις ακτές. Στην Τζαμάικα  επίσης χρησιμοποιείτε για την δημιουργία εύγευστων και θρεπτικών τουρσί. Στην Γαλλία  καλλιεργείτε για τα φύλλα του τα οποία σε συνδυασμό με ξύδι μπαίνουν σε σαλάτες και μαριναρίσματα. Η πρώτη αναφορά καλλιεργείς του Crithmum maritimum είναι από τον Quintyne στη Γαλλία το 1960. Αναφορά ξαναβρίσκουμε το 1765 στην Αγγλία από τον Stevenson, εκείνο τον καιρό χρησιμοποιούταν από τους φτωχούς ως βότανο και ως τουρσί. Παρατηρείτε τους Αμερικανικούς κήπους το 1821

  Το λεγόμενο και  Πέτρινο Ζαφείρι  έχει μικρή συμβολή στη βοτανική ιατρική, παρόλο το ότι είναι ένα καλό διουρητικό και είναι εν δυνάμει καλό ως θεραπευτικό για την παχυσαρκία. Έχει υψηλή περιεκτικότητα βιταμίνης C και μεταλλικών στοιχείων και θεωρείτε ότι ενεργεί ως αποσυμφορητικά των αερίων του εντέρου αλλά και ως συνταγή για υποβοήθηση της χώνεψης  Οι νεαρές άκρες του φυτού λειτουργούν για τον οργανισμό του ανθρώπου ως διουρητικό,  χωνευτικό, αποσυμφορητικά του εντέρου και καθαρτικό. Μαζεύονται όταν είναι ακόμα σε ανάπτυξη την άνοιξη και χρησιμοποιούνται φρέσκες. Τα φύλλα έχουν τη φήμη να βοηθούν στη απώλεια βάρους και έτσι χρησιμοποιούνται για να θεραπευτικούς σκοπούς στην περίπτωση παχυσαρκίας όπως και σε περιπτώσεις υπολειτουργίας των νεφρών. Το αιθέριο έλαιο δρα ως χωνευτικό, με τη χρήση μερικών σταγόνων στο φαγητό.

Crambae maritima

 Το Crambae maritima είναι φυτό μέλος της οικογενείας Brassicaceae. Είναι ένα άγριο πολυετές φυτό της Νότιο δυτικής ακτής της Ευρώπης και της περιοχής της Μαύρης θάλασσας. Στην Ελλάδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως φυλλάδα της θάλασσας.

 Τα λευκασμένα φυντάνια μπορούν να φαγωθούν είτε ωμα είτε βραστά σαν τα σπαράγγια. Η γεύση από τις νεαρές ροζέτες μοιάζει αυτήν του λάχανου με μια ελαφριά γεύση φουντουκιού. 

 Το καθάρισμα είναι αχρείαστο, καθιστώντας το Crambae maritima ένα έτοιμο για κατανάλωση λαχανικό. Μπορεί να σερβιριστεί μονό του όπως και τα άσπρα σπαράγγια αλλά και με οστρακοειδή, ψαρί ή κρέας. Οι καλύτεροι σεφ θεωρούν το Crambae maritima  ως ένα μοντέρνο λαχανικό με πολλές προοπτικές. 

Το καλλιεργητικό σύστημα που χρησιμοποιείτε για το μοντέρνο ραδίκι Wolof  προτείνετε και για το Crambae maritima. Το σύστημα αυτό αποτελείτε από 3 στάδια παράγωγης.

  Φυτώρια in vitro και μέρη από το ριζικό σύστημα προσαρμόζονται για τις εξωτερικές συνθήκες. Ο μικροπολλαπλασιασμός επιτρέπει την γρήγορη παράγωγη φυτώριων αλλά λόγο του υψηλού κόστους χρησιμοποιείτε μονό για την αρχική γρήγορη αύξηση νέων κλώνων.

  Η ικανότητα αναπαραγωγής οφθαλμών είναι υψηλή στα μοσχεύματα ριζών. Τα μοσχεύματα προέρχονται από φυτά που δεν έχουν ακόμα μπει στο σκοτεινό θάλαμο. Κρατούνται σε χαμηλές θερμοκρασίες και υψηλή ατμοσφαιρική υγρασία μέχρι το ετοίμασα του αγρού την άνοιξη. 

  Η τοποθέτηση στον αγρό γίνεται μεταξύ 15 Μαρτίου και 15 Μάιου. Η βέλτιστη ημερομηνία είναι στο τέλος Μαρτίου για μοσχεύματα ριζών και οι αρχές Μάιου για in vitro φυτώρια. Η βέλτιστη πυκνότητα φύτευσης είναι 54,000 φυτά ανά εκτάριο ( 1 εκτάριο είναι όσο με 4 στρώματα). 

  Η διάρκεια ανάπτυξης στον αγρό είναι περί τους 6-8 μήνες κατά το όποιο διάστημα τα φυτά φτιάχνουν μια ή περισσότερες ροζέτες. Η ανάπτυξη σταματά και τα φύλλα  πέφτουν περί της 15 Νοέμβριου. Τότε τα φυτά μπορούν να μεταφερθούν στο σκοτεινό θάλαμο. Το Crambae maritima μπορούν να νεκρωθούν μερικώς από παγετό στους -15°C έως -18°C.       Η απόδοση ανά εκτάριο καλλιεργούμενης έκτασης είναι όμοια με αυτή του σπαραγγιού.

  Αφότου αφαιρεθεί ένα μέρος της ρίζας, τα φυτά μπαίνουν σε ένα υπόστρωμα τύρφης και μεταφέρονται σε σκοτεινό θάλαμο με 15°C και 85% σχετική υγρασία (Σ.Υ). Τα λευκασμένα φυντάνια είναι έτοιμα προς κατανάλωση μετά από 28-30 μέρες. 

 Το περιθώριο πλασαρίσματος τους στην αγορά για τους εδώδιμους νεαρούς βλαστούς (sprouts) είναι μεταξύ 20 Δεκεμβρίου και 15 Μαρτίου. Η απόδοση ανά φυτό διαφέρει από 30γρ. έως 120γρ. κάτι που εξαρτάται από το επίπεδο βιομάζας του φυτού που τοποθετείτε στο σκοτεινό θάλαμο και την διάρκεια κατά την οποία θα μείνει σε αυτόν. 

  Η εμπορική παράγωγη έχει εδραιωθεί σε αρκετά μέρη της Βόρειας Γαλλίας από το 1988 μετά από προκαταρκτικά πειράματα που έγινα στη Βρετάνη (1985) και στην κοιλάδα Loire (1987). Η ποικιλία που χρησιμοποιείτε είναι ένας κλώνος που αποκτήθηκε το 1984 από ένα φυτό του Εθνικού Βοτανικού κήπου της Γαλλίας το όποιο είχε αναπαραχθεί από ριζικό μόσχευμα. Αυτό το ο κλώνος και η μέθοδος αναπαραγωγής είναι προστατεύονται από τόσο Γαλλική πατέντα (8401984) όσο και Αμερικανική  (4645031).

 Εξαιτίας της διατροφικής του άξιας, το Crambae maritima θα μπορούσε να είναι ένα πολύ ελκυστικό λαχανικό στο μέλλον. Παρόλα αυτά, αρκετή ερευνά πρέπει να διεξήχθη τόσο για την αναπαραγωγή του (καλλιεργεί φυτών, φυσιολογικές και αγρονομικές έρευνες) όσο και για την προώθηση του (τοποθέτηση προϊόντος και συσκευασία). Όπως κάθε νέα καλλιεργεί, η επιτυχία του Crambae maritima θα εξαρτηθεί από την στρατηγική συνεργασία μεταξύ παραγώγων, ερευνητών και έμπορων.

Aster tripolium

Φυτό της οικογενείας Asteraceae. Ανθίζει από Ιούλιο έως Οκτώβριο. Τα άνθη του είναι ερμαφρόδιτα και γονιμοποιούνται από μέλισσες, μύγες, σκαθάρια και Λεπιδόπτερα.  Το φυτό είναι αυτό-λιπαζόμενο.

 Προτιμά αμμώδη, πηλώδη και αργιλώδη εδάφη τα οποία να είναι καλά στραγγισμένα. Προτίμα είτε σε όξινα,  είτε σε ουδέτερα, είτε σε αλκαλικά εδάφη και μπορεί να αναπτυχθεί και σε αλατούχα εδάφη. Χρειάζεται ήλιο για να αναπτυχθεί και υγρό έδαφος. 

Εδώδιμα μέρη του φυτού είναι τα φύλλα και οι μίσχοι. Τα κάπως σαρκώδη φύλλα του είναι κατάλληλα για τουρσί ή για μαγείρεμα. Έχουν γλυκιά γεύση. Ο Μίσχος περιέχει 8.4% τέφρα, ενώ τα φύλλα 9%. Η τέφρα αυτή είναι κυρίως NaCl.

  Επιτυγχάνει να αναπτυχθεί σε σχεδόν όλους τους κήπους με καλό χώμα, προτιμώντας εδάφη με καλή αποστράγγιση και ικανότητα κατακράτησης υγρασίας. Προτίμα ηλιόλουστες θέσεις. Το είδος τείνει να είναι ένα πολυετές μικρής διάρκειας ζωής. Υβριδοποιείτε εύκολα με αλλά μελή του γένους. 

  Η σπορά γίνεται επιφανειακά την άνοιξη σε ψυχρό πλαίσιο. Το κόμπος δε πρέπει να αφεθεί να στεγνώσει. Η πρόψυξη των σπόρων για διάρκεια 2 εβδομάδων μπορεί να βελτιώσει τα ποσοστά βλαστικότητας. Η βλάστηση συνήθως λαμβάνει χώρα μέσα σε 2 εβδομάδες στους 20°c. Όταν μεγαλώσουν αρκετά για να μπορούμε να τα μεταχειριστούμε τα τοποθετούμε σε ατομικά γλαστράκια και τα μεταφυτεύουμε έξω το καλοκαίρι.

Συμπεράσματα

  Η σημερινή κατάσταση την οποία έχουν περιέλθει τα εδάφη λόγο της εντατικοποίησης της γεωργικής εκμετάλλευσης ανά τον πλανήτη είναι άσχημη και χρόνο με το χρόνο χειροτερεύει. Κάθε επιπλέον μετρό γης προς εκμετάλλευση παίζει μεγάλη σημασία και καθώς τα ποιοτικά εδάφη με πρόσβαση σε ποιοτικό νερό γίνονται όλο και πιο σπάνια ή γίνονται οικονομικά ασύμφορα προς εκμετάλλευση η γεωργική εκμετάλλευση πρέπει να οδηγηθεί σε νέους τόπους και νέες πρακτικές. Ένα από αυτά τα νέα μονοπάτια είναι και αυτό της εκμετάλλευσης των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα φυτά με ανεκτικότητα στα αλατούχα περιβάλλοντα. Η ενεργοποίηση τους ως μέρος της παγκόσμιας παράγωγης τροφίμων ίσως να έχει στο μέλλον βαρύνουσα σημασία ειδικά για περιοχές με δυσκολία στην καλλιεργεί και παροχή εδώδιμων πρώτων υλών καθώς τα φυτά αυτά προσφέρουν την δυνατότητα αυτή σε περιοχές που υπό κανονικές συνθήκες η εκμετάλλευση τους, δηλαδή καλλιέργεια συμβατικών και καθιερωμένων λαχανικών, δεν θα ήταν βιώσιμη ούτε σε οικονομικό επίπεδο ούτε σε επίπεδο ανάπτυξης φυτών.