Εσπεριδοειδή και Καλλιεργιτικές Φροντίδες

ΚΛΙΜΑ
Το κλίμα είναι ο πιο σημαντικός παράγοντας για την επιλογή της τοποθεσίας, που θα εγκατασταθεί μια εσπεριδοφυτεία. Είναι εκείνο που καθορίζει την ποιότητα των εσπεριδόκαρπων, ενώ το έδαφος και το νερό καθορίζουν την παραγωγικότητα της εσπεριδοφυτείας.
Οι θερμοκρασίες κάτω από 0° C θεωρούνται επικίνδυνες για τα εσπεριδοειδή, κυρίως, όταν διατηρούνται για μεγάλα χρονικά διαστήματα, γιατί προξενούν σοβαρές ζημιές στην παραγωγή και μερικές φορές και στα δένδρα. Ακόμα και οι ψηλές θερμοκρασίες, τουλάχιστο για μερικές ποικιλίες, μπορεί να αποβούν επιζήμιες για την παραγωγικότητα μιας φυτείας και ενδεχομένως για την καρποπαραγωγή, που φέρει. Οι άνεμοι μεγάλης ταχύτητας, καθώς και οι ψυχροί άνεμοι μπορεί να προκαλέσουν ζημιά στα δένδρα, μείωση της βλαστήσεως, απώλεια καρπών και υποβάθμιση της ποιότητας αυτών.
Κατά την επιλογή της τοποθεσίας εγκαταστάσεως της φυτείας πρέπει να γνωρίζουμε, ότι η θερμοκρασία μιας γυμνής από δένδρα επιφάνειας είναι 2-4° C ψηλότερη από τη θερμοκρασία, που θα παρουσιάσει η ίδια επιφάνεια μετά τη δενδροφύτευση της, λόγω περιορισμένης απομακρύνσεως των ψυχρών μαζών αέρος.
Θερμοκρασίες χαμηλές: Τα διάφορα όργανα των εσπεριδοειδών ζημιώνονται στις κάτωθι θερμοκρασίες: α. Άνθη κατά το στάδιο της πλήρους ανθήσεως στους -1.6° C, β. Καρποί κατά το πρώτο στάδιο αναπτύξεως των στους -1.1° C, γ. καρποί πράσινοι στους-2.2° C, δ. καρποί ώριμοι στους -3.3° C, ε. Βλάστηση στους -5.5° C και στ. ξύλο στους -5.5° C.
Η ανθεκτικότητα στο ψύχος των διάφορων καλλιεργούμενων ειδών συγκριτικά και κατά αύξουσα σειρά έχει ως ακολούθως: κιτριά, λιμεπία, λεμονιά, γκρέιπ φρουτ, πορτοκαλιά, μανταρινιά, κουμ-κουάτ, τρίπτερο Το χειμωνιάτικο ψύχος, ευνοεί το χρωματισμό των πορτοκαλιών, ιδιαίτερα των αιματόχρωμων (σαγκουΐνια), τα οποία σε ζεστά κλίματα δεν κοκκινίζουν ή κοκκινίζουν ελαφρώς.
Θερμοκρασίες ψηλές: Οι πιο πολλές ποικιλίες των εσπεριδοειδών ανέχονται τις σχετικά ψηλές θερμοκρασίες, αλλά οι απότομες αυξήσεις της θερμοκρασίας σε επίπεδα ψηλότερα των κανονικών, ή οι υπερβολικά ψηλές θερμοκρασίες, που συνοδεύονται από χαμηλή σχετική υγρασία, συνήθως είναι επιζήμιες. Ευαισθησία παρουσιάζουν οι νεαροί καρποί και τα φύλλα.
Η ζημιά, που προκαλείται από μια απότομη αύξηση της θερμοκρασίας είναι ανάλογη προς τις θερμοκρασίες, που επεκράτησαν πριν από την απότομη αύξηση της θερμοκρασίας και της εποχής, που σημειώνεται η αύξηση. Έχει παρατηρηθεί κατά την άνοιξη, πριν ακόμα το έδαφος ζεσταθεί, η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας του αέρα να προκαλεί φυλλόπτωση, που συνοδεύεται και από αποξηράνσεις βλαστών στα δένδρα, μετά από διάστημα δυο ή τριών μηνών.
Μια τέτοια κατάσταση, όταν σημειωθεί κατά και αμέσως μετά την περίοδο της καρποδέσεως, μπορεί να προκαλέσει σοβαρές απώλειες στην παραγωγή. Αν μάλιστα η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας είναι υπερβολικά ψηλή, τότε η παραγωγή μπορεί να καταστραφεί ολοσχερώς.
Οι διάφορες ποικιλίες εσπεριδοειδών έχουν και διάφορο βαθμό αντοχής σης ψηλές θερμοκρασίες. Τα γκρέϊπ φρουτ, οι λεμονιές, η πορτοκαλιά Βαλέντσια και πολλές ποικιλίες μανταρινιάς δίνουν ικανοποιητικές σοδειές σε περιοχές με ψηλές θερμοκρασίες, αν και παρατηρούνται μερικές φορές ζημιές σε καρπούς, που είναι εκτεθειμένοι σε υπερβολικά ψηλές θερμοκρασίες. Η ομφαλοφόρος πορτοκαλιά Μέρλιν και η μανταρινιά Σατσούμα, αντιθέτως, σε περιοχές, που σημειώνονται ψηλές θερμοκρασίες, κατά την περίοδο της ανθήσεως και καρποδέσεως των δένδρων, δίνουν χαμηλές σοδειές.
Η δυσμενής αυτή επίδραση των απότομων ψηλών θερμοκρασιών μπορεί να μετριαστεί κάπως με την εφαρμογή συστήματος τεχνητής βροχής, που έχει την ικανότητα να επιφέρει μείωση της θερμοκρασίας της εσπεριδοφυτείας κατά 5.5-8.3° C.


ΒΡΟΧΟΠΤΩΣΗ
Σε μερικές περιοχές, που η ποσότητα της βροχής είναι επαρκής και η κατανομή της ομοιόμορφη καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου, δεν είναι αναγκαίο το πότισμα της εσπεριδοφυτείας. Σε άλλες όμως περιοχές παρόλο, που η ποσότητα της βροχής είναι επαρκής, η κατανομή της περιορίζεται σε σχετικώς μικρή περίοδο, γεγονός, που επιβάλλει το πότισμα των εσπεριδοφυτειών κατά τη διάρκεια ξηρών περιόδων.

ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΕΔΑΦΟΥΣ
Η επιλογή μιας κατηφορικής τοποθεσίας, που καταλήγει σε επίπεδη επιφάνεια, όπου τα ψυχρά ρεύματα διαφεύγουν ελεύθερα, αποτελεί θέση κατάλληλη για την εγκατάσταση εσπεριδοφυτειών. Η διάβρωση του εδάφους σε μια τέτοια τοποθεσία αποφεύγεται κυρίως με την εγκατάσταση, ενδιάμεσα στις σειρές φυτεύσεως των δένδρων, ζωνών από αγροστώδη, διατηρούμενων σε χαμηλό ύψος. Σε εδάφη με μεγάλη κλίση ενδείκνυται η δημιουργία αναβαθμίδων. Σε επικλινή εδάφη το πιο κατάλληλο σύστημα ποτίσματος της εσπεριδοφυτείας θεωρείται το πότισμα με τεχνητή βροχή χαμηλού ύψους.

ΕΔΑΦΟΣ
Τα εσπεριδοειδή ευδοκιμούν σε ευρεία ποικιλία εδαφών, από τα πιο αμμώδη μέχρι τα αργιλλώδη. Είναι γενικά αποδεκτό, ότι το πιο κατάλληλο έδαφος για την καλλιέργεια εσπεριδοειδών είναι το μέσης συστάσεως, αμμοαργιλλώδες ή αργιλλοαμμώδες, διαπερατό, καλώς αποστραγγιζόμενο, νοτερό, βαθύ, μη αλατούχο, περιεκτικότητας σε ασβέστη όχι πάνω από 30% και μη καλλιεργηθέν με εσπεριδοειδή κατά την τελευταία, τουλάχιστο, δεκαετία.
Η αντίδραση του εδάφους ποικίλλει από ρΗ 5 (μετρίως όξινο) μέχρι ρΗ8.5 (μετρίως αλκαλικό). Σε τέτοια εδάφη επιτυγχάνονται ικανοποιητικές παραγωγές.


ΝΕΡΟ
Στις ξερικές και ημιξερικές περιοχές το νερό είναι απαραίτητο για την καλλιέργεια των εσπεριδοειδών. Η επαρκής ποσότητα αυτού και η αποδεκτή ποιότητα του καθορίζουν το ύψος της παραγωγικής ικανότητας μιας εσπεριδοφυτείας. Αντίθετα, στις πιο νοτερές περιοχές, η περίσσεια νερού μπορεί να αποβεί επιζήμια για την παραγωγικότητα μιας εσπεριδοφυτείας, γι' αυτό πρέπει να λαμβάνονται εγκαίρως μέτρα, που να αποβλέπουν στην αντιμετώπιση τέτοιων προβλημάτων.
Η ποσότητα του νερού, που χρειάζεται μια εσπεριδοφυτεία, επηρεάζεται: α. από τη θερμοκρασία, τους ανέμους και την υγρασία της περιοχής, β. από την ποσότητα και την εποχιακή κατανομή των βροχοπτώσεων, γ. από το μέγεθος, την ηλικία και την πυκνότητα φυτεύσεως των δένδρων και δ. από τη σύσταση του εδάφους.
Η ποιότητα του νερού αποτελεί σημαντικό παράγοντα για την παραγωγική ικανότητα μιας εσπεριδοφυτείας. Τα εσπεριδοειδή χαρακτηρίζονται σαν ευαίσθητη στα άλατα καλλιέργεια και επομένως αν το νερό περιέχει μεγάλη ποσότητα αλάτων μπορεί να περιορίσει τη βλάστηση και την παραγωγικότητα της φυτείας. Τα μεγάλης περιεκτικότητας σε άλατα νερά μπορεί να είναι ανεκτικά για την καλλιέργεια, αν τα ποτίσματα είναι συχνά, γεγονός που παρεμποδίζει τη συγκέντρωση των αλάτων σε επιζήμια επίπεδα στη ζώνη, που αναπτύσσεται το ριζικό σύστημα των δένδρων.
Τα εσπεριδοειδή είναι πολύ ευαίσθητα στην περίσσεια βορίου και λιθίου. Το νερό, που περιέχει πάνω από 0.5 ppm βόριο και 0.1 ppm λίθιο θεωρείται ακατάλληλο για πότισμα εσπεριδοειδών. Επίσης ακατάλληλο θεωρείται και το νερό, που περιέχει χλώριο πάνω από 150-200 ppm. Σε εδάφη, που αποστραγγίζονται κακώς, συγκεντρώσεις χλωρίου μικρότερες των πιο πάνω αναφερόμενων αποβαίνουν συχνά επιζήμιες για την καλλιέργεια. Το νερό, που περιέχει νάτριο 70 ppm ή χλώριο 100 ppm θεωρείται ακατάλληλο για το πότισμα εσπεριδοφυτείας με τεχνητή βροχή, γιατί προκαλεί ζημιές στο φύλλωμα.
Οι διάφορες ποικιλίες και τα υποκείμενα των εσπεριδοειδών παρουσιάζουν και διάφορο βαθμό αντοχής στα άλατα ή τα ιόντα. Η λεμονιά θεωρείται πιο ευαίσθητη στα ολικά άλατα και στο βόριο από την πορτοκαλιά και το γκρέιπ φρουτ. Από δε τα χρησιμοποιούμενα υποκείμενα των εσπεριδοειδών λιγότερο ανεκτικά στο χλώριο είναι η πορτοκαλιά και τα citrange, ενδιαμέσως έρχονται η νερατζιά, η τραχύκαρπος λεμονιά και το τανγκέλο, ενώ η Κλεοπάτρα και η λιμεττία ράνγπουρ θεωρούνται σαν τα πιο ανεκτικά.
Αν το νερό, που χρησιμοποιείται για το πότισμα εσπεριδοφυτειών, χαρακτηριστεί ακατάλληλο ύστερα από χημική ανάλυση, τότε συνιστάται η ανάμιξη αυτού με νερό άλλης πηγής, που έχει χαρακτηριστεί ως κατάλληλο, αλλά δεν επαρκεί σε ποσότητα. Κατ' αυτό τον τρόπο επέρχεται μείωση της συγκεντρώσεως των αλάτων ή ιόντων, που περιέχονται στο νερό του ποτίσματος, με αποτέλεσμα το νερό να καθίσταται κατάλληλο.

ΑΣΘΕΝΙΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ



ΚΟΡΥΦΟΞΗΡΑ
Την άνοιξη κιτρίνισμα, μάρανση, πτώση των φύλλων, σταδιακή ξήρανση των ακραίων βλαστών και τελικά ολόκληρου του δένδρου. Σε τομή των μολυσμένων βλαστών το ξύλο είναι πολλές φορές κοκκινωπό. Σε μερικές περιπτώσεις η προσβολή γίνεται από τον κορμό ή τη ρίζα και το δένδρο ξεραίνεται απότομα ενώ τα φύλλα παραμένουν στη θέση τους. Είναι ασθένεια του ξύλου που προσβάλλει κυρίως τη λεμονιά και την νεραντζιά που χρησιμοποιείται ως υποκείμενο και προσβάλλεται από τη ρίζα.
Το παθογόνο μπαίνει κυρίως από πληγές. Η πιο επικίνδυνη εποχή για μολύνσεις είναι από τον Οκτώβριο μέχρι τον Απρίλιο και ιδιαίτερα οι μήνες Ιανουάριος και Φεβρουάριος. Οι μολύνσεις ευνοούνται από βροχερό ή υγρό καιρό και μέτριες θερμοκρασίες.

Συστάσεις
-Αφαίρεση και καύση των ξηρών βλαστών και κλάδων, την άνοιξη και το καλοκαίρι.
-Κλάδεμα αργά την άνοιξη και επάλειψη τομών με προστατευτικό πληγών.
-Προσεκτική εδαφο-κατεργασία για αποφυγή δημιουργίας πληγών στη ρίζα.
-Ψεκασμοί με χαλκούχα, πριν την έναρξη των φθινοπωρινών βροχών, κατά τη διάρκεια της κρίσιμης περιόδου των μολύνσεων και μετά από χαλάζι η παγετό.

ΚΟΜΜΙΩΣΗ ΛΑΙΜΟΥ 
Συνήθως προσβάλλεται το μέρος του κορμού που είναι πάνω από το σημείο εμβολιασμού. Κόμμι (κόλλα) τρέχει από μικρές ρωγμές του φλοιού, οι οποίες στη συνέχεια επεκτείνονται γύρω από την περιφέρεια του κορμού, προκαλώντας κιτρίνισμα, πτώση φύλλων, ξήρανση κλαδίσκων). Μπορεί να εμφανιστεί απότομη ξήρανση του δένδρου.
Η ασθένεια οφείλεται σε μύκητες που διατηρούνται στο έδαφος και σε συνθήκες υψηλής υγρασίας προσβάλλουν τα δένδρα κυρίως από τις πληγές του φλοιού.

Συστάσεις
-Να αποφεύγεται η επαφή του λαιμού με το νερό κατά το πότισμα και εάν χρησιμοποιείται η κατάκλιση, αυτή να γίνεται με διπλή λεκάνη.
-Να αποφεύγεται η δημιουργία πληγών στον κορμό και τις ρίζες.
-Να αποφεύγεται η δημιουργία αυξημένης εδαφικής υγρασίας, τα βαριά εδάφη, ο κακός αερισμός του εδάφους.
-Να επιδιώκεται ο εμβολιασμός να είναι σε ύψος 40-50 εκ. από το έδαφος.

ΚΑΠΝΙΑ
Η Καπνιά (μαυρίλα) είναι μύκητας που αναπτύσσεται πάνω στα φύλλα και στους καρπούς σαν αποτέλεσμα των προσβολών διαφόρων εντόμων (κοκκοειδή, εριώδης αλευρώδης). Για την αντιμετώπιση της συνιστάται ψεκασμός με κατάλληλο μυκητοκτόνο από τη λίστα των εγκεκριμένων φαρμάκων. Με τον ίδιο ψεκασμό αντιμετωπίζονται και οι σήψεις των καρπών που προκαλούνται από τη φυτόφθορα.

ΣΗΨΕΙΣ ΚΑΡΠΩΝ ΑΠΟ ΦΥΤΟΦΘΟΡΑ
Εμφανίζονται στους (σχεδόν) ώριμους καρπούς. Αρχικά εμφανίζονται ως υδατώδης κηλίδες με ασαφή όρια, αλλά γρήγορα μαλακώνουν και αναδύεται μια χαρακτηριστική ταγκή οσμή. Παρατηρείται πρόωρη καρπόπτωση. Όταν οι προσβεβλημένοι καρποί αποθηκευτούν σε συνθήκες υψηλής υγρασίας, τότε στην επιφάνειά τους αναπτύσσεται λευκή εξάνθιση.

Οι μύκητες που προκαλούν την ασθένεια διατηρούνται στο έδαφος. Η μόλυνση των χαμηλών, κυρίως, καρπών γίνεται με τις πιτσιλιές δυνατής και παρατεταμένης βροχής που εκτινάσσουν το έδαφος, παρασέρνοντας σπόρια του μύκητα. Η μόλυνση γίνεται από την ανέπαφη (χωρίς πληγές) επιδερμίδα, υπό συνθήκες συνεχούς υγρασίας. Η ασθένεια ευνοείται πολύ από τις παρατεταμένες βροχοπτώσεις. Ευνοείται επίσης στο γυμνό έδαφος.

Εφαρμογή ενός προληπτικού ψεκασμού καλύψεως των χαμηλών κλάδων με προστατευτικό μυκητοκτόνο, πριν από τις βροχές ή το δεύτερο 15νθημερο του Οκτωβρίου. Όταν οι βροχοπτώσεις είναι εκτεταμένες, απαιτείται επανάληψη τον Ιανουάριο ή το Φεβρουάριο.

Συστάσεις
-Αποφυγή δημιουργίας πληγών και της επαφής των καρπών με το έδαφος κατά τη συγκομιδή.
-Υποστύλωση των χαμηλών κλάδων ή κλάδεμα των ποδιών ψηλότερα.
-Συντήρηση των καρπών μετά τη συγκομιδή σε χαμηλές θερμοκρασίες (θερμοκρασία 5 oC).
- Αναβολή της συγκομιδής σε περίπτωση βροχής για να απορριφθούν πρώτα οι προσβεβλημένοι καρποί που θα αναπτύξουν εξάνθιση, ώστε να μην μεταφέρουν το μόλυσμα στους υπόλοιπους καρπούς των κιβωτίων συσκευασίας
-Διατήρηση πράσινου τάπητα στον οπωρώνα κατά τη διάρκεια της συγκομιδής.

Φυτοπροστατευτικά μυκητοκτόνα/Επαφής-Προστατευτική δράση:
Οξυχλωριούχος χαλκός,υδροξείδιο του χαλκού, υποξείδιο του χαλκού, τριβασικός θειικός χαλκός, mancozeb
Διασυστηματικά-Προστατευτική & Θεραπευτική δράση: Fosetyl aluminium


  Τέλος να σημειώσουμε την εμφάνιση μιας καινούργιας ασθένειας των εσπεριδοειδών. Αυτή η

σοβαρή ασθένεια, ονομάζεται "Τριστέτσα" και προκαλείτε από τον ιό  Citrus tristeza virus (CTV), 

 μέλος της ομάδας closterovirus. Πρόκειται για ίωση που έχει προκαλέσει εκτεταμένες καταστροφές σε άλλες χώρες και, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, ήρθε σε μας με πολλαπλασιαστικό υλικό από την Ισπανία. Τα εσπεριδοειδή μας διατρέχουν σοβαρό κίνδυνο από την ίωση αυτή επειδή είναι εμβολιασμένα πάνω σε νερατζιά, γεγονός που τα κάνει ιδιαίτερα ευαίσθητα. Τα προσβεβλημένα δένδρα εμφανίζουν γρήγορη (μέσα σε λίγες ημέρες) ή βραδεία (μέσα σε λίγα χρόνια) κατάπτωση, με μηδενισμό της παραγωγής, μαρασμό και ξήρανση. Η μετάδοση του ιού γίνεται με τον εμβολιασμό (γενικά με τον αγενή πολλαπλασιασμό) και με τις αφίδες.